Het is een vraag die wij met enige regelmaat krijgen: verkopen jullie ook een Pink Lady ® appelboom? En steeds vaker worden er ook andere chique appels genoemd die bekend zijn uit de supermarkt, zoals de Kanzi ®, Tessa ®, Jazz ® en Junami ®. Logisch, want deze appels zijn echt heerlijk en veel mensen kiezen ze liever dan de bekende Elstar of Jonagold. Jammer genoeg is een appelboom van zo'n ras in de tuin geen optie. In dit artikel vertellen we je waarom, en welke heerlijke appel je dan wél in de tuin kunt aanplanten.
Clubras
Al deze bovenstaande rassen zijn 'clubrassen'. Alleen een beperkt aantal fruittelers mogen appels van dit ras telen. Het zijn nieuwe, gepatenteerde rassen, met zeer goede eigenschappen.
Samenwerking
De telers in de club betalen niet alleen een bijdrage een de uitvinder van het ras (royalty's). Meestal betalen ze ook samen voor de marketing van het ras, bijvoorbeeld met tv-spotjes of speciale samenwerkingen met supermarkten, en ze maken samen kwaliteitsafspraken. Bijvoorbeeld over hoe zoet en rijp appels moeten zijn, hoe de kleuren moeten zijn en hoe lang de appels bewaard mogen worden. Alleen appels die aan die kwaliteitsafspraken voldoen mogen onder de merknaam verkocht worden. Appels die wel hetzelfde ras zijn, maar niet aan de kwaliteitsstandaarden voldoen, belanden soms wel onder een andere naam bij de groenteboer. De Pink Lady ® bijvoorbeeld beland wel eens onder de naam Cripps Pink in de winkel. Deze appels zijn dan meestal net niet zoet genoeg om Pink Lady ® te mogen heten.
Door samen afspraken te maken, en het aantal telers te beperken, wordt er gegarandeerd dat alle deelnemers van de 'club' een goede boterham kunnen verdienen.
Alleen fruittelers die worden toegelaten bij 'de club' mogen deze appels telen. Het bezitten van een appelboom van zo'n ras voor in de eigen tuin is dus jammer genoeg niet mogelijk.
Bedrag per kilo oogst
Vaak wordt er bij clubrassen een bedrage per kilo's verkochte appels betaald aan de uitvinder van het ras. Hier wordt dus het ontwikkelen van het ras van betaald, als mede de marketing acties die voor het ras worde uitgevoerd.
Vrije rassen
Naast de clubrassen zijn er ook twee andere soorten appelrassen: 'gewone' patenrassen, en vrije rassen.
Bij deze 'gewone' patentrassen worden royalty's per boom betaald. Deze zijn in sommige gevallen ook bij ons te koop. Kijk bijvoorbeeld eens naar de Wellant ® appel, of de Rosette ®. Rassen die je als particulier dus wel mag aanplanten, maar waar een klein bedrag wordt betaald aan de uitvinder. Dit bedrag is bij ons al verwerkt in de prijs die je betaald.
Dan de 'vrije rassen'. Deze bomen zijn nooit gepatenteerd geweest, of hebben een patent wat verlopen is. Deze rassen mag iedereen vrij aanplanten, en vermeerderen. En deze bomen die je zelf vermeerdert hebt? Daar mag je fruit van plukken en verkopen. Daarom worden dit ook wel 'vrije' rassen genoemt. Jonagold, Elstar, Granny Smith, Braeburn en Gala zijn allemaal vrije appelrassen.
Clubrassen in Nederland
De Pink Lady ® was de eerste populaire appel die werkt met een clubsysteem. Het ras komt uit Australië en wordt nog steeds vooral daar geteeld, en naar Europa geimporteerd. Al snel bleek dat de consument bereid is flink meer te betalen voor deze chique clubappel.
Tessa, Kanzi en Junami
In navolging van de Pink Lady ® kwamen er snel meer rassen op de markt die werken met een vergelijkbaar clubsysteem. FruitMasters biedt in Nederland bijvoorbeeld de Kanzi ®, Tessa ®, Morgana ®, Joly Red ®, Greenstar ® en Junami ®. Allemaal clubrassen die werken met een vergelijkbaar systeem. En veel van die appels worden dus in Nederland geteelt.
Het marktaandeel van clubrassen is de afgelopen jaren enorm toegenomen. En het lijkt er op alsof deze trent nog wel even voort zet.
Sprank
De Sprank appel is in Nederland alleen bij de Albert Heijn te verkrijgen. Deze appel staat onder fruittelers bekend onder een andere naam Magic Star ®. Een ras wat speciaal voor een goede ziekteresistentie en smaak is geteeld. Ook hier gaat het om een beschermd club concept waar alleen bepaalde fruittelers het ras mogen telen. In Nederland is ook de verkoop beperkt tot de Albert Heijn.
Bijzonder genoeg mag dat zeflde ras wel vrij worden geteeld door fruittelers die SKAL biologisch appels telen, maar onder een andere naam. In de biologische supermarkt zie je appels van dezelfde boom dus onder de minder aantrekkelijke naam Natyra liggen.
Eén van de twee ouders van de Sprank appel, de Elise ®, is wel bij ons te verkrijgen. Dat is een smakelijke handappel met een uitstekende ziekteresistentie.
PBR en kwekersrecht
Het klinkt misschien gek, het clubsysteem, maar helemaal nieuw is het zeker niet. Het idee van het patenteren van nieuwe plantensoorten is iets wat we al heel lang doen. Het moderne kwekersrecht, vaak PBR (plant breeder rights) genoemd, is in 1957 gevormd toen Frankrijk het voortouw nam om hun lokale kwekersrecht via het nieuw opgezetten UPOV International Union for the Protection of New Varieties of Plants) internationaal erkent te krijgen.
Wat wel nieuw is, is het combineren van het patent op de plant, en de royalty's om deze planten te vermeerderen, met een marketingconcept en gedeelde kwaliteitsstandaarden. Dit is wat het clubsysteem uniek maakt.
Er is hoop
Op dit moment is het dus niet mogelijk om zo'n clubras in de tuin aan te planten. Dat past simpelweg niet in het 'club concept' waar de appel onder valt.
Er zijn gelukkig wel een paar mogelijke oplossingen als je een heerlijke appel in de tuin wilt:
- Soms is een clubras geen groot, commercieel succes. In dat geval wordt het ras soms vrijgegeven, of verkocht als een 'gewoon' beschermd ras waar per boom een royalty wordt afgedragen. De Wellant ® appel bijvoorbeeld is tegenwoordig bij ons te verkrijgen. Wie weet zal na enige tijd hetzelfde gebeuren voor andere clubrassen.
- Er zijn ook andere heerlijke appels op de markt, die je niet kent uit de supermarkt! Vaak zijn deze rassen om verscheidende reden niet geschikt of simpelweg niet heel populair voor de professionele fruitteelt, maar juist wel heel goed geschikt als boom thuis. Soms zijn het patentrassen waar je een vast bedrag betaald per boom aan de uitvinder, maar er zijn ook uitstekende vrije rassen om uit te kiezen. Welke? Dat lees je hieronder.
- Gelukkig hoef je de clubappels niet te missen. Deze kan je natuurlijk altijd kopen uit de groenteboer, om er thuis heerlijk van te genieten. En als je de appels uit de supermarkt eet, waarom plant je als appelboom niet een moes- of stoofappel?
Andere heerlijke appels
Als je geen clubras kunt aanplanten. Wat voor appel moet je dan wel aanplanten als je een hoogwaardige appel zoekt om aan te planten in de eigen tuin?
Er zijn gelukkig ook moderne appelbomen die je wel bij ons kunt verkrijgen, en die appels van hoge kwaliteit met een geweldige smaak produceren. Onze favorieten zijn:
Appels die lijken op clubrassen
Een appel vinden die helemaal hetzelfde is als een clubras, dat is lastig. Vaak hebben clubrassen toch wel wat unieke eigenschappen, die je niet in andere appels vindt. Wil je toch een appel die lijkt op één van je favoriete supermarkt-appels? Dan hebben wij een lijstje samen gesteld met de beste 'vervangende' appel voor jouw appelboom. Deze appel komt wat smaak betreft, het meeste in de buurt.
| Clubras appel | Vrije appel ter vervanging |
|---|---|
| Pink Lady ® | Pinova Fuji kiku 8 Fiesta |
| Jazz ®, Kanzi ® en Tessa | Gala Braeburn Rajka |
| Junami ® | Ecolette Elstar Idared |
Referenties
Foto van Pink Lady ® appels in een boom door Kerry Raymond. CC BY 4.0 licentie.
Foto van Kanzi (Nicoter) appels uit Nederland door Takeaway. CC BY-SA 4.0 licentie.
Foto van wellant appel door Frank C. Müller, Frankfurt am Main. CC BY-SA 4.0 licentie.
Disclaimer: de hier genoemde clubrassen, Pink Lady ® , Kanzi ®, Tessa ®, Jazz ® en Junami ® zijn handelsmerken. Alle handelsmerken zijn eigendom van hun respectievelijke eigenaren.
.jpg){kind=link}