Roodbruine plekken op takken of de stam van een appelboom: vruchtboomkanker

Vruchtboomkanker (Neonectria ditissima), soms ook wel appelboom kanker genoemd, is een relatief veel voorkomende schimmelziekte die vooral appelbomen aantast. Rode en zwarte plekken en vergroeingen op de stam of takken geven de aanwezigheid van deze schimmelziekte. Ook kunnen er kankerplekken vormen. Onbehandeld zal de boom door deze ziekte afsterven.

Omdat vruchtboomkanker redelijk vaak voorkomt, maar toch erg gevaarlijk kan zijn voor de boom, vinden wij deze ziekte het grootste risico voor de hobby-appelboomgaard.

Op deze pagina:

• Vruchtboomkanker herkennen
• Vruchtboomkanker voorkomen
• Vruchtboomkanker behandelen

Vruchtboomkanker herkennen

Vruchtboomkanker kan redelijk moeilijk te herkennen zijn. Vooral bij een jonge aantasting, als de boom vol staat met blad. Toch kan een aantasting vroeg herkennen essentieel zijn om snel te behandelen, en daarmee het verlies van de boom te voorkomen. Een appelboom enkele keren per jaar goed inspecteren is daarom van belang.

Stam of takken

Vruchtboomkanker kan voorkomen op de stam of op takken. De schimmelziekte dringt vaak binnen bij aantastingen door wollige appelbloedluis, scheuren of snoeiwonden. Deze locaties moeten dus extra gecontroleerd worden.

Donkere of rode verkleuring, krimpen van hout

Aangetaste takken of stamverkleuren eerst naar een donkerdere tint bruin of zwart, en krimpen in. Ook het verschilferen van de uiterste bast, het vormen van scheuren en uiteindelijk een rode gloed zijn kenmerken van vruchtboomkanker. In een later stadium ontstaan ook gezwellen en rotting van het hout.

Vruchtboomkanker aantasting aan het einde van een tak.

Vruchtboomkanker zorgt voor een rode verkleuring en verschilfering van de bast.

Een ver gevorderde vruchtboomkanker aantasting op de stam van een appelboom (foto gepubliceerd met toestemming van Peter Lemmens)

Vooral appelbomen

In 99% van de gevallen komt vruchtboomkanker voor bij appelbomen. Vooral rassen zoals Gala, Kanzi, Schone van Boskoop, Beauty of Bath en Rubens zijn gevoelig. Ook bij perenbomen, walnotenbomen, nashiperen en de japanse wolmispel kan vruchtboomkanker voorkomen. Bij die bomen is het zeldzaam.

Vruchtboomkanker voorkomen

Vruchtboomkanker is relatief goed te voorkomen, door een combinatie van maatregelen. Deze zijn als volgt:

• Goede wondhygiene. Deze schimmelziekte dringt vooral in de herfst bomen binnen. Het is daarom belangrijk om tot na de bladval te wachten om de bomen te snoeien. Op die manier kan de kans op aantasting worden verminderd. Daarnaast is het ook belangrijk om bij scheuren en wonden de wond lager af te knippen, om grote en open wonden te voorkomen. Goede jaarlijke snoei voorkomt dat takken bij storm of wind tegen elkaar schuren, en zo wonden op de bast veroorzaken.
• Plant appelbomen op basische grond. Vruchtboomkanker komt veel vaker voor op zure ondergronden. Op onze kwekerij werken wij met een zeer zure veengrond, en hebben hier dus veel ervaring mee. Door jaarlijks genoeg kalk toe te dienen kan de grond meer basisch worden gemaakt, en daarmee kan het aantal aantastingen door vruchtboomkanker sterk worden verminderd.
• Plant op zure ondergronden geen gevoelige rassen. Hoewel je dus met bekalking het één en ander kunt verbeteren, is het toch aan te bevelen om op een zure ondergrond, zoals veengrond of zand, rassen aan te planten die minder gevoelig zijn voor vruchtboomkanker. Jonagold en Golden Delicious zijn bijvoorbeeld goede opties voor deze grondsoorten. Geen goede keus zijn Gala, Benoni, Beauty of Bath, Notarisappel, Gravensteiner, Schone van Boskoop en Groninger Kroon. Deze rassen zijn voor alkadische gronden (zoals kleigrond) wel een prima keuze.
  Naar onze mening is Topaz gevoelig voor vruchtboomkanker, maar bij de professionele teelt lijk dit ras juist heel resistent te zijn. Elstar is bij ons relatief ongevoelig, maar uit onderzoek blijkt het tegenovergestelde. Wij horen dus ook graag uw ervaring om dit artikel te verbeteren!
• Behandeling van wollige appelbloedluis. Wollige appelbloedluis is een veel voorkomende plaag bij appelbomen. De door deze ziekte aangetaste takken kunnen gezwellen en wonden ontwikkelen. Deze gezwellen en wonden zelf kunne niet veel kwaad, maar kunnen wel voor een besmetting met vruchtboomkanker zorgen. En omdat deze schimmelziekte wel gevaarlijk is, is het voorkomen en behandelen van de wollige bloedluis bij appelbomen ook belangrijk.

Vruchtboomkanker behandelen

Hoewel er voor de professionele teelt chemische bestrijdingsmiddelen beschikbaar zijn om vruchtboomkanker te behandelen, zijn deze voor particulieren niet beschikbaar.

Daarom is manuele behandeling, waarbij de kankerplekken uit de boom gesneden worden, uw beste keus.

Aantasting wegsnoeien

Snoei vruchtboomkanker direct bij observatie weg. Wacht niet tot het eerstvolgende snoeimoment.

Gebruik bij de behandeling van de boom altijd een scherpe en schone snoeischaar. Reinig de schaar na het snoeien goed, om herbesmetting bij een boom te voorkomen. Een schaar met schimmelsporen kan erg gevaarlijk zijn, omdat bij het snoeien van andere appelbomen de ziekte verder verspreid worden.

Aantasting op tak

Bij aantasting op een tak snoei je de tak 10cm. vóór de eerst zichtbare aantasting weg. Als de tak toch al geheel verwijderd zou worden, mag dat direct gebeuren.

Aantasting door vruchtboomkanker op een tak van een appelboom. Knip deze tak af, minimaal 10cm onder de aantasting. (foto gepubliceerd met toestemming van Peter Lemmens)

Aantasting op de stam

Bij aantasting op de stam is jammer genoeg grotere actie nodig. Wij adviseren in dit geval contact met ons op te nemen om een goed plan van aanpak te kiezen. Waarschijnlijk zal de boom onder de kankerplek op de stam moeten worden afgezaagd, ook hier weer 10cm onder de laagst zichtbare aantasting. De (grote) wond moet goed worden afgedekt met wondafdekmiddel. Mogelijk is het belang om hier wel even te wachten tot de juiste snoeitijd, om de boom te kunnen redden.

Aantasting op de entplek

Bij een kankerplek op de onderstam of de entplek, is de boom over het algemeen niet meer te redden.

Na de behandeling

Na de behandeling is het belangrijk om de takken en stam goed te inspecteren op verdere aantasting. Ook na de behandeling moet enkele maaden lang goed worden geinspecteerd om zeker te zijn dat de schimmelziekte niet verder verspreid.

Referenties

Foto van vruchtboomkanker op de stam van een appelboom door MarkusHagenlocher. CC BY-SA 3.0.

Foto van vruchtboomkanker aan het einde van een tak door I.Sáček, senior. CC0 1.0 licentie.

Foto van vruchtboomkanker op jonge tak door Abrahami. CC BY-SA 3.0 licentie.