Fruitbomen mulchen

Bij onderhoud in de fruittuin denk je al snel aan bemesten, bewateren en natuurlijk snoeien. Maar het mulchen van de tuin kan ook een belangrijke toevoeging zijn aan het onderhoud van een fruittuin. Vooral bij natuurlijke tuinen en permacultuur is het populair en worden vaak de voordelen genoemd. Toch kan mulchen ook nadelen met zich meebrengen. In dit artikel vertellen we je over die voor- en nadelen en geven we stap-voor-stap instructies over hoe je kunt mulchen in de fruittuin.

Wat is mulchen?

Mulchen is een duur woord voor iets heel simpels, namelijk het verspreiden van organisch materiaal zoals grasresten, bladeren, stro of houtsnippers over de bodem rondom planten. Zo wordt de bodem bedekt.

Dit bedekken dient verschillende doelen.

Ten eerste helpt mulchen om vocht in de grond vast te houden, waardoor planten beter minder water nodig hebben. Dit is vooral van belang bij planten en struiken die ondiep wortelen.
Daarnaast beschermt het de bodem tegen erosie door regen en wind. De aarde spoelt zo namelijk minder snel weg.
Bovendien voorkomt mulch de groei van onkruid door lichtblokkering, wat betekent dat u minder vaak onkruid hoeft te wieden.
Ook kan het helpen om extreme temperatuursverschillen te verminderen. Zo kan het scheuren van de stam, vooral dicht bij de grond, door het mulchen worden voorkomen.
Ten slotte wordt het organisch materiaal in de loop van tijd omgezet in een dunne laagcompost, die de bodem voedt, wat weer resulteert in gezondere planten en een vruchtbaardere tuin. Dit organische materiaal is ook uitstekend voor het bodemleven.

Naast deze voordelen voor jouw eigen tuin is er natuurlijk ook een voordeel voor de natuur om u heen. Deze mulchlaag is een belangrijk onderdeel van de leefomgeving van dieren die in uw tuin gast zijn.

Nadelen en gevaren van mulchen

Toch heeft mulchen niet alleen voordelen. Er zijn ook enkele potentiële nadelen, waar rekening mee gehouden moet worden:

De mulchlaag kan een broedplaats zijn voor schadelijke insecten en schimmels. Schimmelsporen en insecten (eieren) overwinteren vaak in de mulchlaan onder de boom. In het geval dat er in een seizoen een plaag is voorgekomen in uw fruittuin is het dus verstandig om de daarop volgende winter al het organische materiaal weg te halen, en dus enige tijd niet te mulchen.
Ook natuurlijke vijanden overwinteren graag in een mulchlaag. Dus er valt wat voor te zeggen dat in een biologische fruittuin juist wel behoefte is aan een mulchlaag, om deze natuurlijke vijanden te ondersteunen.
Onttrekking van voedingsstoffen. Vooral boomschorst en houtsnippers kunnen voedingsstoffen uit de bodem onttrekken. Vooral stikstof wordt sterk onttrokken, wat de groei en ontwikkeling van planten sterk kan verminderen. Het is daarom aan te raden om geen mulchlaag te gebruiken die gebaseerd is op houtsnippers of schors.
Knaagdieren zijn ook dol op een mulchlaag, waar ze zich in kunnen verstoppen. In principe zijn knaagdieren nuttig voor ons ecosysteem, maar bijvoorbeeld woelratten kunnen ook ernstige shade toedoen aan de stam en wortels.
Concurrentie voor ondiep wortelende planten. Hoewel de mulchlaag dus uitdroging voorkomt kan het juist wat vocht uit de bovenste laag van de grond onttrekken. Als je dit combineert met het onttrekken van voedingsstoffen zie je hoe een mulchlaag dus concurrentie kan vormen voor ondiep wortelende planten. Het is daarom te adviseren om geen mulchlaag toe te passen bij jonge planten, of planten die moeilijk en ondiep wortelen, zoals craberries en blauwe bessen.
Bij een ondergrond waarbij een mulchlaag is toegepast is het moeilijker te zien als de grond is uitgedroogd. Het kan dus ook lastig zijn, vooral bij jongere planten, om voldoende water te geven.

In samenvatting is het dus belangrijk om de volgende maatregelen te nemen om succesvol te mulchen en nadelen zo veel mogelijk te voorkomen:

Mulch niet bij jonge aanplant (minder dan 1 jaar geleden geplant), struiken die ondiep wortelen zoals cranberries en blauwe bessen, of bij bomen en struiken die het afgelopen jaar aangetast zijn door schimmel of insecten. Bij deze planten in de buurt kan de grond beter vrij gehouden worden.
Mulch ook niet in gebieden waar veel aantastingen door woelratten voorkomen.
Gebruik geen pure houtsnippers, schors of cacaodoppen als mulchlaag. Een beter alternatief zijn bladeren, stro of grasresten. Hier mag wel een deel hout doorheen verwerkt zijn.
Zorg voor een dunne mulchlaag, en houdt voldoende afstand van de stam van de boom.

Instructies voor het mulchen

Bent u, op basis van de voor- en nadelen hierboven, tot de conclusie gekomen dat mulchen een goede keuze is voor uw tuin? Volg dan de volgende instructies om uw tuin te mulchen. Dit doet u het beste in het voorjaar, bijvoorbeeld in april.

Voorbereiding van het mulch-materiaal. Verzamel organisch materiaal zoals gedroogd gras, bladeren of stro. Zorg ervoor dat het materiaal vrij is van ziekten en onkruidzaden.
Voorbereiding van de grond. Verwijder eventueel onkruid en los de grond rondom je fruitbomen en -struiken op met een hark of schoffel. Zorg ervoor dat de grond gelijkmatig en vrij van grote kluiten is.
Toepassing van mulch. Verspreid het organische materiaal gelijkmatig over de bodem rondom je fruitplanten. Breng een laag mulch aan van ongeveer 5 centimeter dik, maar zorg ervoor dat de mulch niet direct tegen de stam van de planten komt, laat een ruimte van zeker 20cm rondom de stam vrij van mulch.
Water geven. Geef de mulch en de bodem eronder na het aanbrengen een goede hoeveelheid water. Dit helpt het mulchmateriaal te settelen en verbetert de vochtretentie van de bodem.
Mulch in de loop van de tijd. Controleer regelmatig de mulchlaag en voeg indien nodig meer materiaal toe om de laagdikte te behouden. Mulch kan na verloop van tijd afbreken, dus periodieke aanvulling door de zomer heen is belangrijk. Onkruid moet verwijderd worden.
Bodem die is bedekt door mulch droogt nog steeds uit (ook al gaat het minder snel). Omdat dit door de mulchlaag minder goed zichtbaar is, is het belangrijk om dit goed te monitoren. Bij droogte moet goed water gegeven worden, zodat niet alleen de mulchlaag, maar ook de bodem eronder goed nat wordt.

Alternatieven voor mulchen

In plaats van mulchen kunnen ook bodembedekkers worden aangeplant. Deze laagblijvende planten hebben veelal de zelfde voordelen als het mulchen met bladeren of stro.

Wel is het, ook bij bodembedekkers, van belang om enkele maatregelen te nemen om nadelen te voorkomen. Zo kunnen bodembedekkers beter niet gecombineerd worden met jonge bomen. Plant in dat geval liever eerst de fruitbomen aan, en pas een jaar later de bodembedekkers. Op dat moment zijn de fruitbomen al ver genoeg doorgeworteld dat er geen concurrentie ontstaat.

Referenties

Foto van mulchen in de tuin door UC Davis Arboretum and Public Garden - Katie Hetrick 3/3/15. CC BY 2.0 licentie.