Goede buren voor fruitbomen - combinatieteelt in de fruittuin

Gepubliceerd op 12-07-2024

in Informatie

Geschreven door Frank Houweling

Het principe van 'companion planting' is in het buitenland al mateloos populair. Bij 'companion planting' wordt gezocht naar planten die een positief effect op elkaar hebben (zogenaamde 'goede buren'), en deze worden daarna naast elkaar geplant. De Nederlandse vertaling van dit concept, combinatieteelt, begint ook steeds populairder te worden in Nederland. Niet dat het een nieuw concept is, al decennia lang wordt nagedacht over het combineren van gewassen in de moestuin. Maar wat nu nieuw is, is dat het ook in de particuliere siertuin echt is doorgebroken. In dit artikel vertellen we je meer over combinatieteelt, hoe het werkt en laten we je enkele planten zien die goed combineren met fruitstruiken en fruitbomen.

Goede buren voor fruitbomen

Laten we dit artikel maar beginnen met de meest interessante vraag: welke planten hebben een positief effect op fruitbomen? De fruitbomen in de lijst hieronder kunnen (om verschillende redenen) goed naast fruitbomen en fruitstruiken geplant worden. Ze kunnen de aantasting door bepaalde ziekten of insecten verminderen, en/of zorgen voor extra voedingsstoffen voor fruitbomen en struiken.

Kersen en pruimenbomen worden vaak aangetast door bladluizen. Door de juiste andere planten in de buurt aan te planten kan dit probleem worden verminderd!

Knoflook en bieslook

Knoflook en bieslook zijn zeer gunstige planten om in de buurt van fruitbomen en struiken aan te planten. Ze hebben namelijk een bewezen werking tegen bladluis. Plant je bieslook en knoflook in de buurt van een fruitboom? Dan zal deze minder snel last krijgen van bladluizen. Vooral erg handig bij pruimenbomen en kersenbomen, die vaak last hebben van bladluizen.

Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat de verspreiding van enkele soorten bladluizen in de buurt van knoflook- en bieslookplanten aanzienlijk wordt vertraagd. Dit betekent dus niet dat er bij een kersenboom in de buurt van wat knoflookstruiken geen bladluis kan voorkomen, maar het kan er dus wel voor zorgen dat de schade aanzienlijk minder is. Een langzamere verspreiding van de bladluizen kan er ook voor zorgen dat lokale natuurlijke vijanden, zoals het lieveheersbeestje, meer tijd hebben om bladluizen te eten en het probleem zo te verhelpen.

Daarom is het, ondanks het wat kleine effecten, zeker de moeite waard om knoflook en bieslook in uw fruittuin te planten. Zeker in de buurt van bomen die gevoelig zijn voor bladluis zoals de eerder genoemde kers en pruim.

Smeerwortel

De smeerwortel (Symphytum officinale) is een plant die ook van nature in Nederland voorkomt, een inheemse plant dus. Het is een plant die je niet alleen in de natuur wilt tegenkomen, maar ook graag in je tuin wilt vinden.

Het is namelijk een plant met veel positieve eigenschappen. Allereerst is het een zeer goede bijenplant. Dat is belangrijk, want bijen zijn van groot belang voor de bestuiving van de fruitbomen in jouw tuin. Vooral solitaire bijen zijn van essentieel belang voor de fruittuin.

Daarnaast heeft de smeerwortel grote wortels die ook nog eens diep komen. Daardoor verbetert smeerwortel van nature de bodemstructuur, en breekt het storende lagen op. Zo kan water beter weglopen na een natte periode.

Als laatste is smeerwortel ook een fantastische groenbemester. De plant haalt met zijn grote en diepe wortels voedingsstoffen en mineralen uit diepere lagen van de grond naar boven, en slaat ze op in takken en bladeren. Door aan het einde van het jaar de plant te snoeien maar de takken als mulch achter te laten, kunnen deze voedingsstoffen naar de bovenste laag van de bodem worden verplaatst. Op die manier kunnen ook fruitbomen ervan meegenieten.

Smeerwortel is dus een plant met veel voordelen die echt niet kan missen in de fruittuin!

Afrikaantjes en goudsbloemen

Afrikaantjes en goudsbloemen zijn beide fantastische planten om in de tuin te hebben. Niet alleen zijn deze éénjarige planten gemakkelijk te zaaien en erg vrolijk met hun uitbundige bloei. Ook zijn het uitstekende buren voor fruitbomen en bessenstruiken.

Allereerst zijn beide plantjes groenbemesters. Ze trekken met hun dikke en diepe wortels mineralen en voedingsstoffen diep uit de bodem, om deze daarna in bladeren op te slaan. Door aan het einde van het jaar het afgestorven blad te gebruiken om te mulchen of door de ondergrond te spitten kunnen deze mineralen in de toplaag worden gebracht waar de fruitbomen ervan kunnen profiteren. Daarnaast hebben deze diepere wortels ook de structuur verbeterd waardoor overtollig water beter kan weglopen, en het bodemleven gestimuleerd.

Bijzonder aan de goudsbloem en het afrikaantje is dat deze planten van nature ook schadelijke aaltjes in de ondergrond bestrijden. Vooral als er eerder planten zijn afgestorven of slecht geworteld zijn kan het dus goed zijn om afrikaantjes of goudsbloemen aan te planten, want de kans op schadelijke aaltjes in de grond is dan aanwezig.

Let wel op: niet alle aaltjes zijn schadelijk. Veel van deze miniscule insectjes zijn juist enorm goed voor planten en de natuur in het algemeen!

Bladrammenas

Een andere veel gebruikte 'groenbemester' is bladrammenas. Bladrammenas is een populaire groenbemester vanwege zijn diepwortelende vermogen, dat de bodemstructuur verbetert en verdichting tegengaat. Het gewas groeit snel en onderdrukt effectief onkruid, terwijl het stikstof uit de lucht bindt, wat de vruchtbaarheid van de bodem verhoogt. Bovendien is bladrammenas winterhard en kan het worden gebruikt als wintergewas, wat bodemerosie in koude seizoenen voorkomt en de bodem bedekt houdt.

Omdat bladrammenas zich gemakkelijk laat zaaien en ook goed onkruid onderdrukt is het een populaire groenbemester.

Oost-Indische kers

Ook Oost-Indische kers wordt soms als groenbemester gebruikt. Hoewel de eerder genoemde bladrammenas meer stikstof bindt en dus een betere groenbemester is, heeft oost-indische kers wel een ander bijkoment voordeel.

Oost-Indische kers is namelijk een enorm aanlokkelijke plant voor bladluizen die massaal gebruik maken van deze plant. Dat klinkt als een nadeel, maar kan juist een voordeel zijn. Deze plant kan er namelijk enorm goed tegen om overladen te worden met bladluizen. Het is dus een ideale afleiding voor de lokale bladluizenpopulatie waardoor ze andere (meer waardevolle) planten in je tuin met rust laten.

Omdat de lokale bladluizen zo druk bezig zijn met de Oost-Indische kers kunnen natuurlijke vijanden de klus klaren voordat ze zich ook op je fruitbomen gaan begeven. Ideaal!

De oost-indische kers bloeit met prachtige oranje-rode bloemen en is enorm geliefd door bladluizen.

Boerenwormkruid

Ook boerenwormkruid is geschikt als groenbemester én een nuttige plant om aantasting door schadelijke insecten te voorkomen. Deze plant beschermt niet zozeer tegen bladluizen, maar wel tegen mieren en boorders. Die boorders kunnen zich door vruchten of noten boren en daarmee aanzienlijke schade aanrichten. Vooral de hazelnootboorder is in Nederland een vervelende plaag, waar boerenwormkruid dus tegen kan helpen.

Aardbei

Natuurlijk kan je er ook voor kiezen om je fruitbomen met nog meer fruit te combineren. Een aardbei is dan een goede keus. Hoewel de aardbei geen werking heeft tegen insecten (het kan zelfs wel wat insecten aantrekken), is het wel een goede natuurlijke vorm van mulch voor je fruitbomen.

Kleine maar meetbare verschillen

Veel mensen denken dat combinatieteelt een 'hippie hobby' is die niet echt helpt, maar dat is echt niet waar. Bepaalde combinatieteelten worden al decennia toegepast, en hun werking is met wetenschappelijk onderzoek bewezen. Voor alle hierboven genoemde voorbeelden hebben we wetenschappelijk bewijs voor hun werking kunnen vinden. Sommige van de planten hierboven, zoals de afrikaantjes en bladrammenas, zijn zelfs op onze eigen kwekerij toegepast als groenbemester.

Wel is het belangrijk om de juiste verwachtingen te hebben bij combinatieteelt. De positieve effecten op de voeding en structuur voor de bodem, en de verminderde infectiedruk door insecten zoals bladluis is meetbaar, maar het is geen wondermiddel. Een uitgebalanceerde bemesting blijft van belang, zelfs met groenbemesting. En bladluis kan nog steeds een probleem vormen in de fruittuin, zelfs met al de hierboven genoemde goede buren in de buurt.

Combinatieteelt is één van de dingen die je kunt doen om de gezondheid van je fruittuin te verbeteren. En hopelijk resulteert dat in gezonde planten met veel, heerlijk zoet fruit. Eet smakelijk!

Diversiteit is goed voor een gezonde tuin

Maar welke van de goede buren hierboven moet je dan precies aanplanten? Dat is een vrije keuze! Natuurlijk hebben al deze planten hun voor én nadelen, die we hebben geprobeerd te benoemen. Maar hoe dan ook is het vooral belangrijk om meer diversiteit in de tuin te krijgen.

Als er iets is wat insecten aantrekt en de grond uitput, dan is het wel monocultuur - teveel van dezelfde planten dicht bij elkaar. Om een fruittuin gezond te houden is het dus vooral belangrijk om te zorgen voor meer diversiteit! Plant meerdere soorten planten bij elkaar zodat er een natuurlijke balans kan ontstaan, met een gezond bodemleven, voldoende bestuivende insecten en voldoende roofinsecten die als natuurlijke vijanden kunnen dienen als een plaag zich opdoet.

In een diverse tuin voelen natuurlijke vijanden van plagen zich thuis. Deze insecten houden je tuin gezond.

Let op bij jonge bomen

Het kan heel verleidelijk zijn om bij een fruitboom direct deze goede buren te planten. Logisch ook, want die goede buren doen zoveel goeds! Toch moet je hier bij jonge fruitbomen en struiken mee oppassen.

Veel net aangeplante fruitbomen en struiken zijn direct na het aanplanten namelijk nog ondiep geworteld. Ook groeien deze meerjarige planten veel langzamer dan de éénjarige kruidachtigen uit de lijst hierboven. Dit samen zorgt ervoor dat er een risico is dat je goede buren ineens niet zulke goede buren zijn, en de fruitbomen en struiken gaan verstikken of hun water wegtrekken.

Boomspiegel

Hou daarom een boomspiegel aan en zorg ervoor dat in het eerste jaar na aanplanten, de eerste 50cm rondom een fruitstruik of boom vrij blijven. Zo kan de fruitboom rustig dieper wortelen zonder dat er concurrentie is van andere planten.

Nadat de boom goed geworteld en aangeslagen is mogen er wel andere bodembedekkers onder de fruitboom worden aangeplant. Hier heeft de fruitboom dan minder concurrentie aan. Natuurlijk is het belangrijk om de planten nog steeds een beetje in de gaten te houden, om ervoor te zorgen de boom genoeg ruimte houdt. Zo niet, dan kan je altijd ingrijpen met wat snoei. En ook kan in een droge periode wat water van belang zijn.

Uiteindelijk wel in de buurt

Uiteindelijk wil je deze goede buren natuurlijk wel dicht in de buurt van een fruitboom of struik planten, want zo hebben de planten een zo goed mogelijke invloed. Plant een 'goede buur' dus op maximaal 5 meter afstand, en het liefst direct naast of onder de fruitbomen of struiken.