Kwetsen, wijnpruimen, kroosjes, mirabellen en (japanse) pruimen. Wat zijn de verschillen?

Gepubliceerd op 15-12-2023

in Informatie

Geschreven door Frank Houweling

Kwetsen, wijnpruimen, kroosjes, mirabellen en (japanse) pruimen. Wat zjn de verschillen tussen al deze vruchten? Of zijn ze helemaal niet verschillend, en zijn het gewoon allemaal pruimen? Dit is helemaal niet zo'n makkelijke vraag als je misschien denkt, en in dit artikel proberen we je de verschillen tussen al deze vruchten zo goed mogelijk uit te leggen.

De prunus-familie

Om goed te kunnen begrijpen waarom er zoveel namen zijn voor pruimen, moet je eerst wat meer weten over vruchten uit de Prunus-familie.

De Prunus-familie is ongelovelijk groot. De naam kennen de meeste mensen van diverse bloesembomen, die allemaal prachtige bloesem hebben. Als we het over een Prunus hebben, hebben we het vaak over zo'n sierboom.

Maar naast een familie van prachtige bloesembomen zijn er vooral ook veel fruitbomen te vinden die onder de Prunus vallen. De perzik- en nectarine, amandel, abrikoos en kers zijn allemaal prunussen.

Maar ook minder bekende fruitsoorten zoals de kriek, nanking kers en sleedoorn vallen onder de prunus familie.

Europeese pruim

De Europese pruim heeft volgens botanici de naam Prunus domestica. Domestica omdat ze gedomesticeerd zijn: er is al duizenden jaren menselijke inmenging geweest.

Waarschijnlijk is de originele wilde pruim eigenlijk de Prunus cerasifera, maar het kan zijn dat ook de Prunus spinosa onderdeel is van wat we tegenwoordig een pruim noemen. Maar wat zeker is, is dat het een combinatie was van meerdere wilde fruitbomen. Logisch, want bomen uit de Prunus familie laten zich goed met elkaar kruisen.

Ook tegenwoordig wordt er nog volop gekruist met prunus-soorten onderling. En zo worden fruitsoorten zoals de pluot (plum + apricot, of wel pruim en abrikoos) uitgevonden.

Er zijn erg veel Europese pruimen, maar enkele van onze favorieten zijn Opal, Reine Victoria, Bleue de Belgique en Jubileum.

Japanse pruim

De japanse pruim is een direct familielid van de Europese pruim, met de botanische naam Prunus salicina. Van nature komt deze pruim vooral in China voor, maar tegenwoordig wordt hij door heel Azië geteelt.

De Japanse pruim en de Europese lijken op elkaar, maar hebben toch ook duidelijke verschillen.

De Europese pruim heeft meestal een ovale vorm, een gladde huid en een zoete smaak. De Japanse pruim vaak een rondere vorm, een donzige huid en een complexe smaak, variërend van zoet tot zuur. De Europeese pruim bloeit over het algemeen enkele weken later dan de Japanse pruim.

Tegenwoordig zijn er ook enkele kruisingen tussen Europese en Japanse pruimen, waardoor de verschillen steeds subtieler worden.

De japanse pruim 'Golden Japan' werden enige tijd in de Nederlandse kassen geteelt. Tegenwoordig worden japanse pruimen eigenlijk altijd geimporteerd uit warmere landen.

Japanse pruimen van het ras Honey Rosa aan een boom.

Naast de japanse pruim (Prunus salicina) bestaat er ook de japanse abrikoos (Prunus mume). De kleine gele vruchten doen wat denken aan mirabellen, en worden daarom ook wel eens japanse pruim genoemd. In werkelijkheid zijn ze, net zoals de Prunus salicina een heel andere fruitsoort uit de grote Prunus-familie.

Hoewel de japanse pruim bij de Nederlandse groenteboer nog wel eens te vinden is, is de japanse abrikoos een echte bijzonderheid. Deze boom is bij ons ook niet verkrijgbaar. Bij grote uitzondering is er bij speciaalzaken wel een siervariant van de Prunus mume te vinden, maar deze draagt jammer genoeg geen vruhcten.

Reine claude

Vaak wordt gedacht dat bij Reine Claude wordt verwezen naar één ras. Dit is niet helemaal onlogisch, want vooral de Reine Claude Verte is een echt icoon geworden.

De unieke diepgroene kleur, in combinatie met een uniek en heerlijke 'Reine Claude' aroma, maken dit echt een unieke pruim.

Toch is de Reine Claude geen eigen soort, maar gewoon een variant van de Europese pruim (Prunus domestica). Het ras is wel enorm populair geworden door de heerlijke en unieke smaken.

Naast de kleine, groene Verte zijn er ook andere Reine Claude pruimen, zoals de Oullins (geel, middelgroot), d'Althan, Reine Claude de Bavay en Reine Claude van Schouwen. Allemaal met hun eigen vruchtvorm en kleur, maar met deze heerlijke bekende 'Reine Claude' smaak.

Damson

De Damson is wel echt een unieke ondersoort, en wordt vaak door botanici Prunus domestica subsp. insititia genoemd.

Een Damson boom geeft vruchten met een diepblauwe tot paarse schil en groenachtig geel vruchtvlees. In vergelijking met de 'gewone' Europese pruim is de Damson over het algemeen kleiner, zuurder en heeft het een intensere smaak. De pruimenboom gedijt goed in gematigde klimaten en is erg sterk.

De vruchten worden vooral gewaardeerd om hun veelzijdigheid, gebruikt in jams, likeuren en bakproducten. Het zijn dus niet echt pruimen om direct op te eten, maar vooral pruimen die erg lekker zijn om te verwerken.

Kwets

Ook de kwets is een unieke ondersoort van de pruim, met de zeer verwarrende botanische naam Prunus domestica subsp. domestica (de verder gedomesticeerde, gedomesticeerde pruim?). De kwets wordt ook wel eens "damascuspruim" genoemd, maar ook de duitse naam Zwetschge is populair.

De vruchten van de kwets zijn vergeleken met de gewone europeese pruim kleiner en langwerpiger. Ze zijn ook minder sappig en minder zoet, maar hebben een veel sterker aroma. Dit maakt ze vooral perfect voor verwerking.

Kwetsen worden vaak gedroogd, om er zo langer van te kunnen genieten. In droge variant zijn kwetsen heerlijk vol van smaak. Ook zijn kwetsen een essentieel ingredient in veel gerechten en gebak, vooral in de Duitstalige wereld. Zwetschgenkuchen maken met pruimen in plaats van kwetsen is natuurlijk een grote zonde. En ook de jam gemaakt van kwetsen, met zijn dieppaarse kleur en volle smaak, is geliefd.

In de tuin is de kwets ook een fijne boom om aan te planten. De meeste varianten groeien sterk, hebben relatief weinig last van ziekten en dragen goed vrucht.

Onze favoriete kwets is de Hauszwetschge, maar ook de Betuwse Kwets is aan te bevelen.

Kroosjespruim

Veel mensen hebben warme herinneringen aan hun lokale kroosjespruimen. Deze kroosjesbomen stonden vaak vol met duizenden kleine, zachtzure tot zoete vruchten. Omdat de pruimen zo klein zijn, worden ze soms ook wel kerspruimen genoemd. Ook de naam myrobalaan komt wel eens voor.

Soms nemen mensen contact met ons op, op zoek naar de kroosjespruim uit hun jeugd. Begrijpelijk, maar erg lastig. Kroosjesbomen zijn vaak zaailingen, die met de hulp van enkele lokale vogels tot stand zijn gekomen. De eigenschappen van deze unieke boom is dus een combinatie van andere kroosjesbomen uit de buurt.

Kroosjesbomen zijn bomen van het soort Prunus cerasifera. Deze kroosjespruimen komen voor in verschillende kleuren, maar zijn meestal rood of blauw. Ook in het geel komen ze voor.

Vroeger werden kroosjespruimen in Nederland ook commercieel geteeld. Naast dat de vruchten smakelijk en zoet zijn, en ideaal voor verwerking in bijvoorbeeld wijn en likeur, is de boom ook sterk en betrouwbaar. Ideaal voor het niet altijd even warme en betrouwbare Nederlandse klimaat. De wijk Crooswijk in Rotterdam was vroeger een gebied waar veel kroosjes werden geteelt.

Tegenwoordig is daar heel weinig van over. De grotere vruchten van andere pruimen waren makkelijker te eten, sappiger en vaak ook wat zoeter. Kroosjes zijn wat milder en minder uitgesproken van smaak. Fruittelers zijn daarom overgegaan op grootvruchtige pruimen, en de kroosjes zijn verdwenen.

Wij hebben op dit moment nog maar één kroos in ons assortiment, de Trailblazer. Deze boom heeft naast deze smakelijke rode vruchtjes ook bijzonder sierlijk rood blad.

De kroosjespruim is waarschijnlijk één van de voorouders voor tenminst een deel van de Europese pruimen die tegenwoordig in de supermarkt liggen.

De Trailblazer is een roodbladige kroosjespruim die rode vruchten draagt.

Mirabel

De mirabel en de kroosjespruim hebben veel met elkaar gemeen, en ze worden niet voor niets vaak met elkaar verward. Toch zijn ze botanisch gezien heel anders. De mirabel wordt gezien als een ondersoort van de gedomesticeerde pruim, en heeft de naam Prunus domestica subsp. syriaca. Het is een vrucht die vooral in Frankrijk mateloos populair is.

De mirabel is een kleine pruim met een zeer zoete smaak. Bijna altijd zijn mirabellen gele vruchten, met soms een lichte rode blos. In uitzonderingsgevallen kunnen mirabellen ook een andere kleur hebben, zoals de rode Mirabelle Ruby. De meest bekende mirabelle is de oerfranse Mirabelle de Nancy. Over dit oude, klassieke ras zou je een boek kunnen schrijven. Maar wat je echt moet weten is dat deze gele mirabelle pruim heerlijk zoet en smakelijk is, en perfect voor directe consumptie of verwerking. Een 'Tarte aux mirabelles' wordt traditioneel met pruimen van dit ras gemaakt.

Naast dat de mirabelle pruim en de kroosjespruim een ander afkomst hebben (Zuid-Oost europa vs. Turkije) zijn er ook enkele andere verschillen. Mirabelle pruimen zijn over het algemeen een stuk zoeter, en ook zijn Mirabelle pruime over het algemee minder uniform gekleurd. Kroosjespruimen zijn geheel geel, of geheel rood. Mirabellen hebben een (gele) basiskleur, en een gekleurd blosje aan de zonzijde van de vrucht. Ze zijn ook wat meer uitgesproken van smaak dan een kroosjespruim.

Het belangrijkste verschil zit hem in de pluktijd en de steen (pit) van de vrucht. De kroosjespruim is al in juli rijp, terwijl je een mirabelle pas ergens in augustus of zelfs september plukt. Een kroosjespruim heeft een kleine pit, bijna als een kers. De mirabelle daarintegen heeft een grote pit, net zoals een 'gewone' pruim.

Wijnpruim

De naam wijnpruim wordt vaak gebruikt alsof het een unieke ondersoort is van de pruimen, net zoals veel van de voorbeelden hierboven. Dit is alleen niet het geval.

De term wijnpruim is echt een uniek Nederlands iets, in de meeste andere landen komt het begrip helemaal niet voor. We verwijzen met de term wijnpruim naar een pruim met een wat vlakkere maar zoete smaak en droger vruchtvlees, die vooral goed geschikt is voor het maken van pruimenwijn.

Tegenwoordig is deze wijnpruim eigenlijk altijd de Monsieur Hâtif. Een grote, roodblauwe pruim die zich perfect leent voor verwerking en het maken van wijn.

Vroeger werd ook wel gesproken over de witte wijnpruim. Dit was dan meestal de Dubbele Boerenwitte.

Pruimenboom in de tuin?

Ben je na het lezen over al deze verschillende soorten pruimen en aanverwante fruitsoorten enthousiast geworden over een boom in de tuin? Dat kan ik goed begrijpen! Neem gerust een kijkje in onze webwinkel of lees verder in onze encyclopedie.