Fruitbomen overwinteren: zo bescherm je ze tegen vorst

Gepubliceerd op 20-02-2025

in Informatie

Geschreven door Frank Houweling

De meeste fruitbomen zijn zeer goed winterhard en kunnen zonder problemen tegen een flinke vorstperiode. Toch zijn er situaties waarin extra bescherming nodig is. Jonge bomen, mediterrane soorten en fruitbomen in pot zijn gevoeliger voor kou en kunnen schade oplopen bij strenge vorst. In dit artikel leest u wanneer winterbescherming nodig is en hoe u uw fruitbomen optimaal voorbereidt op de winter.

Wanneer wel of niet beschermen

De meeste fruitbomen en fruitstruiken zijn volledig winterhard en kunnen zonder problemen tegen zelfs de meest strenge vorst. Zelfs bij temperaturen ver onder het vriespunt is bescherming niet nodig.

Planten in pot en kuipplanten

Toch zijn er situaties waarin extra maatregelen vereist zijn. Fruitbomen en struiken in potten zijn kwetsbaarder dan die in de volle grond. In kleine potten kunnen de wortels al bij matige vorst (-5°C of lager) beschadigen, terwijl grotere potten en bakken pas bij strengere vorst (-10°C of lager) bescherming nodig hebben.

Kuipplanten

Daarnaast zijn er kuipplanten: planten die in de zomer buiten staan, maar in de winter een beschutte plek nodig hebben. Mediterrane soorten, zoals citrussen en de feijoa, verdragen lichte vorst, maar moeten bij temperaturen onder -5°C naar een koele, vorstvrije ruimte zoals een onverwarmde kas of serre worden verplaatst.

Exotische planten

Echt exotische of warmteminnende planten, zoals mango en avocado, kunnen helemaal geen vorst verdragen en moeten in een verwarmde kas of binnenshuis overwinteren. Deze haal je dus het beste zo rond oktober naar binnen en kunnen pas in maart weer naar buiten.

Wij proberen altijd duidelijk op onze website aan te geven wanneer fruitbomen- en bessenstruiken kuipplanten of exotische planten zijn. Twijfel je toch over de winterhardheid van een plant? Neem dan gerust even contact met ons op, en dan vertellen we je er meer over!

Hoe een fruitboom beschermen tegen de vorst of overwinteren?

Hoe je een frutiboom of fruitstruik beschermt tegen de vorst hangt een beetje af van de situatie! Hieronder vertellen we je meer,

Fruitbomen en struiken in pot

Je kunt fruitbomen- en struiken in pot op de volgende manier beschermen:

Binnen zetten – zet vorstgevoelige planten in een kas, serre of schuur bij matige vorst. Zorg voor voldoende licht en ventilatie. Deze kas hoeft niet verwarmd te zijn.
Beschut plaatsen – heb je geen plaats binnen? Dan is het altijd beter om de potten op een beschutte plaats uit de wind te zetten, bijvoorbeeld naast een muur of schutting.
Potten isoleren – Wikkel de pot in noppenfolie, jute of isolatiemateriaal en zet hem op een plank of tegels om direct contact met de koude grond te vermijden.
Groepjes maken – Zet meerdere potten bij elkaar tegen een muur om ze te beschermen tegen wind en kou.

Kuipplanten

Kuipplanten en tropische planten hou je zeker in pot. Hierbij gebruik je de volgende technieken om de planten te beschermen:

Binnen zetten – zet vorstgevoelige planten in een kas, serre of schuur bij matige vorst. Zorg voor voldoende licht en ventilatie. Gaat het om tropische planten en is er zware vorst? Dan zul je de kas moeten verwarren (zie het volgende punt).
Verwarmen – gebruik een verwarming of vuurpotten in een kas om tropische planten zoals mango en avocado veilig te laten overwinteren.
Lichtdoorlatende bescherming – Gebruik fleecehoezen of vliesdoek voor extra isolatie zonder de plant volledig af te sluiten. Bescherm vooral de stam en wortels.
Tijdelijk afdekken – Bij plotselinge strenge vorst kan het volledig afdekken van de plant met een vliesdeken of noppenfolie helpen om takken en knoppen te beschermen. Zorg er wel voor dat je deze afdekking na de vorst direct verwijderd.

De beste oplossing, vooral voor tropische planten, is om de bomen en struiken in de winter binnen te zetten.

Bomen en struiken in de volle grond

Bomen en struiken uit de volle grond hoeven over het algemeen niet te worden overwinterd. Toch kunnen er uitzonderlijke gevallen zijn waar bescherming wel toegevoegde waarde heeft.

Uitzonderlijk zware vorst

Een elfstedentocht lijkt er niet meer te komen, maar het zou toch zomaar kunnen gebeuren dat we ooit weer een winter met zeer zware vorst krijgen (meer dan -20 graden vorst). In dat geval kunnen iets minder winterharde bomen zoals een perzik- of amandel toch schade oplomen. Je kunt dan twee maatregelen nemen om die fruitbomen bij zeer zware vorst toch te beschermen, ondanks dat ze in de volle grond staan:

Allereerst is het verstandig om de wortels af te dekken om ze te beschermen tegen vorstschade. Dit kan door te mulchen met stro, bladeren en/of houtsnippers rond de stam.
Daarnaast kan je ook de stam van de boom inpakken met jute, rietmatten of doeken om schade te voorkomen.

Witkalken van de stam

Naast het beschermen van fruitbomen tegen zeer zware vorst is er ook het risico op het barsten van de stam. Dit komt vooral voor als middelzware vorst in de nacht wordt afgewisseld door een zonnige en warme dag. De grote temperatuurverschillen zorgen voor het barsten van de stam, wat weer insecten en schimmels kan aantrekken. Vooral hoogstam-fruitbomen lopen hier risico op. Het risico bij laagstam en halfstam fruitbomen is kleiner.

Het scheuren van de stam kan voorkomen worden door de stam wit te maken met kalk.

Overwinteren in huis

Veel mensen zetten hun vorstgevoelige fruitbomen en struiken in huis om ze te beschermen tegen de kou. Dit lijkt een logische oplossing, maar wordt niet aangeraden. Binnen is de temperatuur vaak te hoog en de lucht te droog, terwijl de plant in ruststand zou moeten blijven. De plotselinge overgang van koude buitenlucht naar een warme woonkamer zorgt vaak voor stress, waardoor planten verzwakken. Daarnaast zien we binnenshuis regelmatig schimmelaantastingen ontstaan door een combinatie van hoge luchtvochtigheid en slechte ventilatie.

Een betere optie is overwinteren in een koele, vorstvrije ruimte zoals een onverwarmde serre, kas of schuur met voldoende licht en frisse lucht. Zo blijft de plant gezond en klaar voor een sterke start in het voorjaar.

Materiaal voor afdekken

Voor het beschermen van fruitbomen en struiken tegen vorst zijn ademende materialen zoals vliesdoek, jute en rietmatten het meest geschikt. Deze isoleren goed zonder vocht vast te houden, waardoor de plant kan blijven ademen en schimmels minder kans krijgen. Noppenfolie kan worden gebruikt om potten te isoleren, maar is minder geschikt om direct over planten te leggen, omdat het condens kan vasthouden en zo schimmelgroei kan bevorderen.

Gebruik liever geen plastic zeil of dicht afdekmateriaal, omdat dit geen lucht doorlaat en bij temperatuurschommelingen kan zorgen voor broei of bevriezing van de plant.

Verwijder de afdekking zodra de vorstperiode voorbij is. Blijft het materiaal te lang zitten, dan kan dit leiden tot verstikking, schimmelvorming en een vertraagde groei in het voorjaar. Overdag kan het onder de afdekking bovendien te warm worden, waardoor de plant te vroeg uitloopt en vervolgens alsnog schade oploopt bij een nieuwe vorstperiode.

Gevolgen van vorstschade

Je kunt maar zoveel doen om fruitbomen en bessenstruiken te beschermen tegen de vorst. Vooral als je geen plaats hebt om ze goed te overwinteren. En zelfs dan kan het gebeuren dat je vergeet om maatregelen te nemen.

Hoe te herkennen

Vorstschade is meestal niet direct te herkennen. Pas in het voorjaar kan je de symptonen goed zien:

Knoppen lopen niet uit, worden zwart en verdrogen.
Takken verkleuren naar een zwarte kleur, krimpen en worden 'rimpelig'.
Takken lopen initieel wel uit, maar de jonge bladeren verwelken plotseling en worden zwart. Dit kan ook andere oorzaken hebben, maar in combinatie met het krimpen van de takken is dit vaak veroorzaakt door nachtvorst.
Bevroren wortels zijn donkerbruin of zwart en voelen papperig en zwart aan. Er zijn geen witte haarwortels.

Niet direct ingrijpen

Als je vorstschade hebt ontdekt, is het belangrijk om geduld te hebben en niet meteen in actie te komen. Snoei bevroren takken pas in het voorjaar wanneer duidelijk is welke delen echt afgestorven zijn. In de winter kunnen takken er beschadigd uitzien, maar het is vaak lastig te zeggen of ze nog leven totdat de plant uitloopt.

Bij schade aan de wortels is het essentieel om de plant in het voorjaar goed te verzorgen. Geef water op warme dagen, maar wees voorzichtig met de hoeveelheid. Doordat de plant waarschijnlijk niet genoeg bladeren heeft om het water te verdampen, kunnen de wortels snel rotten als ze te veel water opnemen. Zorg voor een goed doorlatende grond en geef liever meerdere keren kleine hoeveelheden water dan één keer veel.

Vorstschade voorkomen

Naast de maatregelen die we eerder in dit artikel hebben genoemd is het natuurlijk ook goed om winterharde fruitsoorten aan te planten. Die zullen minder risico lopen dan mediteranne fruitsoorten.

Daarnaast is ook de locatie in de tuin belangrijk. Je plant fruitbomen het liefste op een beschutte plaats in de tuin, waar het niet tocht en niet te hard waait.

Verder lezen

Vorstbescherming is heel belangrijk in de fruittuin, maar er is nog meer om op te letten. Het kan best overweldigend zijn, maar gelukkig is er onze website om je te helpen! Lees daarom snel hier verder om meer te weten te komen over het verzorgen van fruitbomen- en bessenstruiken: